Is van geslacht veranderen nog taboe in Nederland?

[Raisa]

Is van geslacht veranderen nog taboe in Nederland?

De transgender wint aan terrein in Nederland. Sinds 1 juli kunnen transmannen en -vrouwen hun geslacht wettelijk aanpassen zonder een operatie of hormoonbehandeling te ondergaan. Transmodellen maken hun opmars en voor het eerst dit jaar vond er naast de Gaypride een zogenoemde Transpride plaats. Een festival voor en door transgenders. Betekent deze toenemende zichtbaarheid ook een groeiende tolerantie van de gemiddelde Nederlander? Trouw vroeg het twee transvrouwen.

In Nederland heerst een schijntolerantie
We zijn er nog lang niet, zegt de 51-jarige Petra van Dijk stellig. "In Nederland heerst een schijntolerantie. We zijn politiek correct tot het dichtbij komt. Totdat het om je broer gaat of om collega's op het werk. Daar moeten we vanaf."Ruim een jaar leeft ze als vrouw. "Ik word nog steeds gelezen als man. Logisch, want mensen groeien op met het idee dat er alleen mannen en vrouwen zijn. Niets daartussen. Dus als transgender word je nagekeken,soms uitgescholden, in elkaar geslagen of mensen blijven je hardnekkig toespreken als meneer in plaats van mevrouw. In hun anonimiteit denken sommigen het recht te hebben je te veroordelen. Daar kan ik slecht tegen."

Zelf kwam ze begin jaren tachtig op 18-jarige leeftijd uit de kast. "Ik had een jurk en pumps aan en was volledig opgemaakt. Toen ik in de spiegel keek, voelde het als thuiskomen." De binnenkant klopte eindelijk met de buitenkant dacht Petra, toen nog Peter. Ze vertelde het aan haar broer en ouders en stortte zich in het nachtleven van de Arnhemse homoscene. Daar kon het: een jurk aan, make-up op. Maar de twijfel sloeg snel toe, want wat in het holst van de nacht was toegestaan werd overdag niet gewaardeerd. Naar school of het werk gaan in vrouwenkleding was in de transseksueelhuiverige jaren tachtig onmogelijk, dacht ze.

Dus kroop ze terug de kast in. 31 jaar lang. Ze ging zelfs het leger in, trouwde, kreeg kinderen en was vooral heel mannelijk. Tot twee jaar geleden. Toen koos ze definitief voor het vrouw-zijn. Maar daar heeft ze een flinke prijs moeten betalen. "Mijn huwelijk van 26 jaar eindigde en mijn kinderen verbraken het contact. Toen ik nog bij ze in huis woonden, hielden mijn vrouw en ik voor ze geheim dat ik me af en toe kleedde als vrouw. Ik weet niet wat ze ervan vinden dat ik nu als Petra door het leven ga. Daar hebben we het nog niet over gehad. Dat is vrij vers."

Op 1 juli was Petra een van de eerste transgenders in Amsterdam die zonder geslachtswijzigende operatie bij de gemeente van geslacht mocht veranderen. Van die 'vervelende m' in haar paspoort werd een v gemaakt. Dat de eerdere transgenderwet uit 1985 een probleem was, merkte ze in de dagelijkse dingen. De conducteur die lang naar de foto op haar ov-chipkaart bleef staren. Of de stembusmedewerkers die haar vertelden dat ze waarschijnlijk het paspoort van haar partner had meegenomen bij de gemeenteraadsverkiezingen. "Je kunt het grappig vinden. Misschien zelfs zien als een compliment, maar voor mij was het heel vervelend. Ik moest een knieval maken, zeggen dat ik toch echt die man op de foto ben. Kijk maar goed naar mijn gelaatstrekken, zei ik ze."

Volledig vrouw is ze nog niet. Over anderhalf jaar wordt ze geopereerd. Maar hoe ongemakkelijk het soms ook is, verstoppen doet Petra niet meer. Na 1 juli stond ze in bijna alle kranten, en zwierde ze op nationale televisie in een blauwgebloemde jurk door het Amsterdamse stadhuis. Haar 500 collega's liet ze vorig jaar per mail weten dat ze vanaf toen als vrouw door het leven ging en ook al haar vrienden en familieleden zijn nu op de hoogte. Die openheid voelt goed, zegt ze. "Ik heb me mijn hele leven lang verstopt. Dat wil ik niet meer. Mensen moeten durven kiezen voor zichzelf. Neem een beslissing. Ga niet voortsukkelen met die baan, die hypotheek of je weekendboodschapjes bij de Albert Heijn waar je niet gelukkig mee bent. Doe er wat aan. Los het voor jezelf op. Dat is mijn boodschap."

Beschuldig collectief Nederland niet voor alle problemen
De 27-jarige Nicky staat er net wat anders in. De ene transgender is de andere niet, stelt ze. Scheer ze daarom niet over één kam. "In de media wordt vaak een vertekend beeld geschetst van de transvrouw of de transman. Alsof ze het altijd zwaar hebben. 'Je blijft het zien', is de gedachte erachter. Maar dat is niet altijd zo. En voor de transgender is 'het niet kunnen zien' niet het einddoel. Het gaat erom dat je eindelijk jezelf kan zijn."

De meisjesachtige Nicky voelt zich een beetje schuldig als ze het zegt. Haar ranke bouw en vrouwelijke trekken doen niet vermoeden dat ze in 1986 als jongen ter wereld kwam. "Ik weet dat ik geluk heb gehad. Als tiener was ik al een klein ventje en omdat ik zo vroeg ben begonnen, op mijn 23ste, heb ik niet zo lang testosteron in mijn lijf gehad. Ik word nooit nagekeken op straat, mijn omgeving reageerde niet negatief en ook toen ik net bij de kassa in de H&M stond, hadden ze helemaal niets door."

In februari onderging ze de operatie. Daar ging een lang traject van wachten, hormoontherapie en nog eens wachten aan vooraf. Maar dat de buitenwereld er zo soepeltjes mee om zou gaan, had haar vader niet verwacht toen ze het hem in 2007 vertelde. "Ik zag de bezorgdheid op zijn gezicht. Wat heb je je nou weer op de hals gehaald, hoorde ik hem haast denken. Hij maakte zich eerder druk om wat het dorp van me zou denken, dan om het feit dat ik hem vertelde dat ik me van binnen een meisje voelde. Ik moest het zelfs nog een tijd geheimhouden voor onze dorpsgenoten." Ze lacht. "Toen ik het wel vertelde, reageerde niemand negatief."

Dan valt ze plots stil. Met een knik in haar stem benadrukt ze dat ze weet dat er problemen zijn. Acceptatie is iets waar veel transgenders nog steeds mee worstelen. Dat sommigen worden nagefloten of uitgescholden moeten we serieus nemen, vindt ze. Maar collectief Nederland kan niet beschuldigd worden voor alle moeilijkheden waar transgenders mee te maken krijgen. Veel speelt zich af op persoonlijk niveau. "Ik val op jongens en op meisjes. Maar ik vind het wel lastig om op jongens af te stappen, omdat ik merk dat zij er vaker moeite mee hebben. Ze geven me het gevoel dat ik extra moet bewijzen dat ik vrouw ben. 'Dit is me iets te veel', zei een jongen toen ik hem vertelde dat ik een transgender ben. Daar kan de overheid niets aan doen."

"Natuurlijk is de wetswijziging van 1 juli een goede zaak. Maar ik moet eerlijk bekennen dat er voor mij niet zo veel druk zit achter het wettelijk wijzigen van mijn geslacht. Wanneer laat ik nou mijn paspoort zien? Ja, als ik een keer op reis ga. Ik ga binnenkort weer studeren, dan zal ik waarschijnlijk worden ingeschreven als jongen omdat mijn geslacht wettelijk nog niet is gewijzigd. Maar als ik word aangesproken met meneer in plaats van mevrouw, dan denken ze de eerste keer eerder dat die m fout is dan dat ik fout ben."

Ondanks dat ze zich in geen enkel opzicht beperkt voelt, houdt ze liever haar achternaam geheim. Waarom? "Ik ben bang dat het me achtervolgt." En een foto? "Liever ook niet." Een beetje paradoxaal , niet? "Ja, misschien. Als mensen me kennen heb ik het gevoel dat ze het beter kunnen begrijpen. Maar ik weet niet wat er gebeurt als dat niet het geval is. Hoe ze dan reageren. Er zijn nog veel vooroordelen over transgenders. Het is onacceptabel om te grappen over racisme, maar op YouTube, televisie en gewoon in de kroeg wordt nog volop gelachen om die vrouw met een piemel in haar broek. Je bent volgens die vooroordelen nooit volledig vrouw."

Als tiener had ze geen rolmodel. "Ik zag op televisie alleen Kelly van Big Brother, maar alles in mij zei: zo ben ik niet." Nu stapt ze voorzichtig uit de schaduw. Nog een beetje weifelend en semi-anoniem. "Als positief rolmodel lever je behoorlijk wat in. Je wordt altijd weggezet als 'die transgender'. Maar ik weet zeker dat als er zo'n programma als 'Hij is een zij' op mijn zestiende op televisie was geweest, dat ik mezelf veel sneller had geaccepteerd. Misschien wil ik daarom mijn verhaal doen."